Uraz zęba

Dorośli ludzie z reguły bywają bardzo ostrożni. W przeciwieństwie do maluchów poznających świat nie potykają się o własne nogi, poza tym nie biją się z kolegami w szkole i na ogół nie mają problemów z koordynacją ruchową. Co za tym idzie, uraz mechaniczny zęba bywa dla nich zjawiskiem równie abstrakcyjnym co gorąca woda w Bałtyku czy wprowadzenie waluty euro w Polsce. Ale że los lubi płatać figle, może się zatem zdarzyć, że w zimowy poranek poślizgniesz się na lodzie przed domem czy w piękny letni dzień grając w siatkówkę plażową dostaniesz piłką w twarz. Konsekwencją powyższych sytuacji może być złamanie bądź zwichnięcie zęba. Co wówczas zrobić?

Uraz zęba – przyczyny

Na samym wstępie należałoby dokonać rozróżnienia na uraz zęba mlecznego i uraz zęba stałego, gdyż u ich źródeł tkwią różne przyczyny. I tak, jeżeli chodzi o zęby mleczne, wypadki z ich udziałem występują aż u 30% dzieci i najczęściej zdarzają się wśród dwóch grup wiekowych. Pierwszą z nich są maluchy w wieku 1,5-2,5 lat, których mleczaki ulegają urazom w wyniku częstych upadków i uderzeń twardych przedmiotów o ząbki. Drugą grupę stanowią dzieci w wieku 4-5 lat, w ich przypadku zwiększona urazowość wynika z udziału w zabawach i grach ruchowych z rówieśnikami. Uraz mechaniczny zęba stałego to zjawisko nieco mniej powszechne, występuje bowiem u około 22% dzieci. Najczęściej dotyka 7-12 latków i powstaje w wyniku wypadków szkolnych i domowych bądź aktywności sportowych. W przypadku osób dorosłych, u źródeł urazów zębów należy wymienić uprawianie sportu, wypadki komunikacyjne oraz akty wszelkiej przemocy. Uraz zęba dwukrotnie częściej dotyka chłopców, aniżeli dziewczynek. Najczęściej mamy z nim do czynienia w sezonie jesienno-zimowym, co bez wątpienia można wiązać m.in. z niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi (śliskie mokre liście, śnieg, lód etc.). Warto dodać, że uraz mechaniczny zęba jest zjawiskiem częściej występującym u osób niepełnosprawnych fizycznie, chorych na padaczkę oraz z wadami zgryzu (m.in. tyłozgryz, zgryz otwarty). Co równie istotne, urazy zębów częściej dotykają mleczaki niż ich stałe odpowiedniki. Dzieje się tak z winy ich specyficznej anatomii – korony zębów mlecznych są bowiem krótsze, a korzenie mniejsze w stosunku do zębów stałych. Dodatkowo, kości małego dziecka są słabiej zmineralizowane i luźniejsze, a to wszystkie sprawia, że mleczaki są słabiej osadzone w zębodole.

Zwichnięcie zęba

Zwichnięcie zęba w większości przypadków dotyka zębów przednich. Najłagodniejszą jego formą jest wstrząśnienie zęba (staje się on wrażliwy na opukiwanie i dotyk) oraz jego podwichnięcie (ząb ma zwiększoną ruchomość). Powyższe sytuacje na ogół nie wymagają podjęcia specjalnego leczenia. Zwichnięcie zęba może również polegać na jego wysunięciu (ząb wydaje się być dłuższy niż dotychczas i rusza się bardziej niż zwykle) lub przemieszczeniu w kierunku warg lub podniebienia (tzw. zwichnięcie boczne). Obydwa przypadki wymagają już konsultacji stomatologicznej i szybkich działań polegających na ponownym osadzeniu zęba w zębodole oraz unieruchomieniu go specjalną szyną na okres kilku tygodni. Bardziej zaawansowaną odmianą zwichnięcia jest zwichnięcie z wtłoczeniem, a zatem wbicie zęba w zębodół. Może być ono częściowe (jeśli w dziąśle widać kawałek korony), lub całkowite (ząb w całości znajduje się pod dziąsłem). Taka sytuacja wymaga wykonania zdjęcia RTG oraz podjęcia szybkiego leczenia ortodontycznego lub chirurgicznego. Najczarniejszy scenariusz to jednak nie wbicie, ale wybicie czyli całkowite zwichnięcie zęba. Ząb wówczas zostaje w całości wybity z zębodołu i na ogół znaleźć go można poza jamą ustną (uwaga - czasem jednak zostaje połknięty!). Całkowite zwichnięcie zęba to najczęściej spotykany uraz mleczaków, który wymaga natychmiastowej interwencji i podjęcia odpowiednich kroków.

Całkowite zwichnięcie zęba – pierwsza pomoc

W przypadku całkowitego wybicia zęba, postępowanie będzie uzależnione od faktu czy mamy do czynienia z mleczakiem czy z zębem stałym. Wybitych zębów mlecznych bowiem nie wkładamy ponownie do jamy ustnej (tzw. replantacja), ażeby nie uszkodzić tkwiących w dziąsłach zawiązków zębów stałych. Gdy mleczak zatem wypadnie, należy opłukać usta i buzię dziecka wodą, przyłożyć w okolicę rany coś chłodnego i udać się do stomatologa. Całkowite zwichnięcie zęba stałego wymaga podjęcia bardziej zdecydowanych kroków, a w jego przypadku liczy się każda minuta. Należy jak najszybciej odnaleźć wybity ząb, trzymając za koronę opłukać w mleku bądź pod bieżącą wodą, a następnie umieścić w zębodole i w celu unieruchomienia go zagryźć chusteczkę higieniczną. Jeżeli obawiamy się samodzielnej replantacji, może oczywiście dokonać jej stomatolog, ale warto wiedzieć, że jej wynik będzie zależał głównie od nas. Czemu? Bowiem ząb poza jamą ustną przeżyje ok. 30 min., natomiast jeżeli umieścimy go w pojemniczku z mlekiem, solą fizjologiczną bądź własną śliną – 2 godz. Należy więc jak najszybciej odnaleźć wybity ząb, trzymając go za koronę umieścić w odpowiednio przygotowanym pojemniczku i w ciągu wspomnianych 2 godz. pojawić się u stomatologa. Warto jednak dodać, że nie każdy ząb można replantować. Przeciwwskazane jest to nie tylko w przypadku mleczaków, ale również zębów z bardzo dużymi zmianami próchnicowymi, zaawansowanej choroby przyzębia, u osób z niedoborem odporności oraz ciężkimi chorobami ogólnoustrojowymi upośledzającymi procesy gojenia (np. pacjenci onkologiczni). W przypadku zębów, które udało się replantować, bardzo istotne są kontrole stomatologiczne podczas których oceniany jest stan miazgi, a w razie jej obumarcia wdrożone jest leczenie endodontyczne. Oprócz wizyt kontrolnych ważna jest także odpowiednia higiena jamy ustnej (regularne mycie zębów i płukanie płynem z chlorheksydyną) oraz wprowadzenie miękkiej diety na około 10 dni po ponownym osadzeniu zęba.

Złamany ząb – co robić?

Złamanie zęba jest najczęstszym urazem zębów stałych. Może dotyczyć korony zęba, rzadziej – jego korzenia. Najłagodniejsze jest złamanie korony zęba w obrębie szkliwa, co wymaga wygładzenia ukruszonych końcówek zęba, żeby nie raniły języka oraz warg. W przypadku złamania korony zęba w obrębie szkliwa i zębiny, ząb należy pokryć specjalnym utwardzaczem, aby zapobiec jego martwicy bądź infekcji. Najpoważniejszy tego rodzaju uraz w obrębie korony – tzw. złamanie zęba z obnażeniem miazgi wymaga natomiast podjęcia leczenia endodontycznego, a w skrajnych przypadkach wiąże się nawet z częściowym usunięciem miazgi. Oczywiście złamanie zęba wiąże się z tym, że wspomniana korona, w mniejszej bądź większej części, przestaje stanowić integralną część zęba. Należy zatem przywrócić ten stan, a w tym celu konieczne będzie odnalezienie utraconego fragmentu zęba (stałego bądź mlecznego – postępowanie jest w tej sytuacji identyczne). Odnalezione kawałki zęba należy umieścić w pojemniczku z mlekiem, solą fizjologiczną lub śliną i udać się do stomatologa. Lekarz dokona próby doklejenia fragmentu zęba, a w przypadku nieodnalezienia go – odbuduje ząb materiałem kompozytowym, koroną bądź licówką . Złamanie korzenia zęba to uraz rzadziej spotykany. Pionowe i skośne obejmuje zarówno koronę, jak i korzeń, co wiąże się z koniecznością usunięcia zęba. W przypadku złamania poprzecznego, jeżeli pacjentowi udało się odnaleźć utracony kawałek zęba, można go ustabilizować i uratować.

Czy uraz zęba zawsze widać?

Oczywiście nie sposób nie zauważyć zęba którego nagle nie ma, bądź który uległ znacznemu złamaniu. Szczególnie jeżeli mamy do czynienia z zębami przednimi, a najczęściej tak właśnie bywa. Musisz jednak wiedzieć, że zdarzają się sytuacje, że uraz zęba (nawet) jedynki jest kompletnie niewidoczny, a do tego bezobjawowy. Mamy wówczas do czynienia z mikrourazem np. wskutek delikatnego pęknięcia szkliwa. W jaki sposób może dojść do takiego pęknięcia? Szkliwo zęba może ulec pęknięciu w wyniku zbyt intensywnego mycia zębów (dociskania szczoteczki z twardym włosiem), gryzienia popcornu, długopisów, czy… otwierania twardych orzechów lub kapsli butelek zębami. Taki mikrouraz zęba trudno jest dostrzec gołym okiem, ale czasami daje nam o sobie znać w postaci nadwrażliwości na zimne, gorące lub słodkie pokarmy i napoje, chwilowego bólu podczas gryzienia lub żucia bądź obrzęku dziąseł wokół danego zęba. Dlatego nie należy bagatelizować żadnego urazu zęba, ten bowiem, niewidoczny a czasem i bezbolesny, może dać o sobie znać nawet kilka lat po wypadku.

Uraz zęba - na pomoc gabinet stomatologiczny

Należy pamietać, że w każdym powyższym przypadku urazu zęba należy jak najszybciej skontaktować się z gabinetem stomatologicznym w celu umówienia konsultacji z lekarzem stomatologiem. W przypadku kiedy nie ma możliwości przyjazdu do gabinetu, polecamy telekonsultację, na której lekarz będzie mógł (w miarę możliwości) ocenić przypadek i da wskazówki co należy zrobić. Serdecznie zapraszamy do naszego gabinetu, który specjalizuje się w leczeniu urazów zębów.