Okluzja - co to jest, przyczyny, objawy, leczenie

Dla prawidłowego funkcjonowania człowieka niezwykle ważna jest harmonia. I nie chodzi tu wyłącznie o sferę psychiczną, ale i również o fizyczną. Byśmy byli zdrowi, nasze mięśnie, stawy i narządy muszą bowiem ze sobą bardzo dobrze współpracować. Tak też jest w przypadku naszej jamy ustnej. By dobrze działała, zęby, mięśnie i stawy żuchwowo-skroniowe muszą „żyć ze sobą” w harmonii. Niekiedy zdarza się jednak, że współpraca między nimi się psuje i pojawiają się zaburzenia zwarcia, a więc stykania się zębów górnych z dolnymi. Mamy wówczas do czynienia z chorobą okluzyjną.

Co to jest okluzja zębów?

Okluzja zębów to pojęcie określające sposób kontaktowania się zębów przeciwstawnych -górnych szczęki z dolnymi żuchwy. Mówiąc jeszcze prościej - to układ zębów u człowieka. Prawidłowy układ zębów to taki, w którym boczne zęby górne pokrywają zęby dolne i w którym każdy ząb styka się z dwoma innymi z przeciwstawnego łuku (wyjątek stanowią dolne jedynki i zęby ostatnie czyli siódemki albo ósemki). Nieprawidłowa okluzja zębów, a więc ich układ, z biegiem czasu może przyczynić się do powstania zgryzu urazowego czyli choroby okluzyjnej.

Choroba okluzyjna – przyczyny

Jedną z najczęstszych przyczyn choroby okluzyjnej są wady zgryzu. Część z nich ma charakter pierwotny i wynika z zaburzeń rozwoju w obszarze twarzoczaszki, jednak większość jest natury wtórnej – nabywamy je wraz z wiekiem, najczęściej poprzez nieświadome, złe nawyki. Zaliczyć do nich można długotrwale występujące parafunkcje takie, jak obgryzanie paznokci czy przygryzanie długopisów i ołówków, ale i bruksizm, czyli niekontrolowane zgrzytanie zębami szczególnie w nocy. Warto dodać, że złe nawyki leżące u podstaw wad zgryzu i nieprawidłowej okluzji zębów nie stanowią wyłącznej domeny dorosłych. Wśród nich znajdują się bowiem długo występujące nawyki niemowlęce – chociażby ssanie smoczka, kciuka czy picie z butelki ze smoczkiem. Choroba okluzyjna może również stanowić rezultat przemieszczania i rozchwiania się zębów w wyniku zaawansowanego stanu zapalnego przyzębia lub tzw. objawu Godona. Zjawisko to polega na przesuwaniu się zębów w kierunku luki po utraconym zębie. Przemieszczone w ten sposób zęby nie tylko skracają łuk zębowy, ale i naruszają prawidłowe stykanie się zębów górnych z dolnymi. Nieprawidłowa okluzja zębów może także stanowić efekt źle wykonanych wypełnień stomatologicznych czy uzupełnień protetycznych. Dzieje się tak w przypadku, gdy licówki, mosty, korony, czy nawet najzwyklejsze plomby nie są odpowiednio dopasowane do kształtu i wysokości pozostałych zębów.

Okluzja zębów – objawy

Początkowo, choroba okluzyjna może nie dawać żadnych wyraźnych objawów, ponadto część z nich, na pierwszy rzut oka może nie mieć żadnego związku z problemami natury stomatologicznej. Takim symptomem mogą być chociażby bóle głowy o charakterze migrenowym, powstające w wyniku nadmiernego napięcia mięśni twarzoczaszki. Pacjenci cierpiący na chorobę okluzyjną mogą również uskarżać się na trzeszczenie i ból stawów skroniowo-żuchwowych oraz drętwienie i bolesność mięśni twarzy, szczególnie zaraz po przebudzeniu i podczas żucia twardych pokarmów. Najbardziej widocznym objawem nieprawidłowej okluzji jest jednak ścieranie zębów. W przypadku pacjentów po odbytym leczeniu protetycznym oznaką choroby okluzyjnej często bywa uszkodzenie uzupełnień protetycznych. Pękanie mostów czy koron wynika w tym przypadku z nieprawidłowego funkcjonowania mięśni pacjenta, a nie, jak mogłoby się wydawać, ze źle wykonanego uzupełnienia. Choroba okluzyjna może również powodować takie objawy, jak nadwrażliwość zębów na bodźce termiczne, przydziąsłowe ubytki klinowe, obniżenie linii dziąseł, rozchwianie zębów czy samoistny ból zębów spowodowany dużymi przeciążeniami zgryzowymi.

Choroba okluzyjna – leczenie

Choroba okluzyjna jest schorzeniem wieloczynnikowym, wymagającym indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Podstawą skutecznego leczenia jest odnalezienie rzeczywistej przyczyny zaburzeń, następnie wyeliminowanie jej i naprawa wyrządzonych przez nią szkód. Terapia bardzo często wymaga współpracy całego zespołu specjalistów z różnych dziedzin stomatologii i polega na leczeniu zachowawczym, protetycznym, periodontologicznym i ortodontycznym. Dzięki temu przywrócony zostaje prawidłowy układ zębów pacjenta.

Zanim jednak stomatolog przejdzie do leczenia, musi wykonać szereg specjalistycznych badań. Poza dokładnym wywiadem lekarskim, w celu poprawnego zdiagnozowania nieprawidłowej okluzji zębów pomocne bywa wykonanie badań radiologicznych oraz USG mięśni żwaczy i stawów skroniowo-żuchwowych. Ponadto, stomatolog sprawdza sposób stykania się zębów górnych z dolnymi za pomocą kęsków zwarciowych oraz pobiera wyciski i na ich podstawie odlewa modele gipsowe. Stworzony w ten sposób model jest umieszczany w artykulatorze, naśladującym ruchy żucia pacjenta.

Jako, że głównym objawem nieprawidłowej okluzji jest ścieranie zębów, w początkowym stadium choroby stomatolog skupia się na zatrzymaniu tego procesu poprzez zastosowanie specjalnych szyn relaksacyjnych. W leczeniu choroby okluzyjnej bardzo często stosuje się również tzw. ekwilibrację polegającą na delikatnym wyszlifowaniu niektórych zębów, w celu równomiernego rozłożenia sił i pozbycia się niechcianych kontaktów przedwczesnych między zębami. Jeżeli mamy do czynienia z nadmierną funkcją mięśni twarzoczaszki, lekarz może zadać pacjentowi „pracę domową” polegającą na systematycznym wykonywaniu ćwiczeń rozluźniających.

Nieleczona okluzja zębów - konsekwencje

Zbagatelizowana choroba okluzyjna, z biegiem czasu prowadzi nie tylko do narastania wspomnianych objawów, ale i do nieodwracalnych zmian zdrowotnych. Pacjentom towarzyszą ciągłe napięciowe bóle głowy, pleców i karku, a czasem i zaburzenia słuchu. No i w końcu, nieprawidłowa, długotrwała okluzja może skończyć się nawet utratą zębów. Według niektórych badaczy to właśnie ona stanowi częstszy czynnik utraty zębów niż znana nam wszystkim próchnica.

Warto dodać, że choroba okluzyjna w zaawansowanym stadium jest schorzeniem wymagającym zazwyczaj długotrwałego leczenia. Dlatego też, jeżeli towarzyszą nam jakieś niepokojące objawy, warto wybrać się na kontrolę stomatologiczną zanim wystąpi znaczny progres choroby. Chociażby dla spokoju swojego sumienia.